Bài viết về TS. BS Trần Minh Vịnh trong cuốn sách "Những nhà khoa học ngành Y - Chân lý và những điều giản đơn" tập III, Nhà xuất bản Văn hoá Thông tin, năm 2014.

Kế thừa và phát huy truyền thống gia đình với những tinh hoa y học cổ truyền dân tộc cùng với những tiến bộ của y học hiện đại, TS.BS Trần Minh Vịnh đã không ngừng phấn đấu, cống hiến cho nền y học nước nhà những công trình khoa học xuất sắc, tạo ra những sản phẩm có nhiều tính năng ưu việt, mang lại hiệu quả cao. Nguyên là Chủ nhiệm bộ môn Nội dã chiến, khoa Máu - Độc- Xạ - Bệnh nghề nghiệp ( khoa A7 – Viện Quân Y 103 ) kiêm Chủ tịch Hội đồng Giám định bệnh nghề nghiệp Bộ Quốc phòng và hiện là Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Dược thảo Phúc Vinh, nhà giáo – thầy thuốc – nhà khoa học – doanh nhân Trần Minh Vịnh vẫn đang tiếp tục mang tài năng, tâm huyết của mình xoa dịu đi nỗi đau của hàng vạn bệnh nhân trong cả nước.

Phát huy truyền thống gia đình

Xuất thân trong một gia đình có truyền thống nghề Đông y (cả bên nội, bên ngoại đều làm Đông y) tại xã Vĩnh Thịnh, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Ông nội, được dân làng gọi là Ông Tú Đương vì năm xưa ông thi đỗ Tú tài nhưng lại không muốn theo đường quan trường nên chọn cuộc sống  chuyên tâm vào dạy học và làm thuốc chữa bệnh cứu người bằng các bài thuốc Đông y. Bố ông cũng là nhà trí thức từng theo học ở Huế nhưng về sau lại trở về quê nhà dạy học và bốc thuốc chữa bệnh nối nghiệp tổ tiên. Bởi vậy mà ngay từ nhỏ cậu bé Trần Minh Vịnh đã thông minh, ham học và được tiếp xúc với các bài thuốc Đông y gia truyền từ khá sớm. Học cấp 1 và cấp 2 ở trường làng nhưng lên cấp 3 ông đã xuất sắc thi đỗ vào trường cấp III  Lam Sơn – ngôi trường danh tiếng bậc nhất xứ Thanh.

Năm 1959, chàng thanh niên Trần Minh Vịnh thi đỗ vào Trường Đại học Y Hà Nội – đánh dấu bước ngoặt lớn trong cuộc đời và bắt đầu thực hiện ước nguyện của người cha: dùng thảo dược làm thuốc trị bệnh cứu người. Luôn cố gắng phấn đấu vươn lên trong học tập, sau 6 năm dùi mài kinh sử chàng sinh viên Trần Minh Vịnh đã hoàn thành chương trình đào tạo, tốt nghiệp Đại học và được giữ lại trường làm cán bộ giảng dạy. Tuy nhiên vừa mới nhận công tác , ông lại được điều động vào quân ngũ công tác tại Cục Đối ngoại Bộ Quốc phòng rồi được cử đi học tiếp 3 năm về huyết học ở Liên Xô cũ.

Năm 1971, Trần Minh Vịnh trở về nước công tác tại khoa Huyết học lâm sàng, Viện Quân y 103 và phụ trách công tác giảng dạy. Luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, ông được cấp trên tin tưởng và cử đi học nghiên cứu sinh 4 năm tại Học viện Quân y Cộng hòa Dân chủ Đức (1978 –1982). Bảo vệ thành công Luận án Phó Tiến sĩ (nay là Tiến sĩ) Huyết học phóng xạ, ông trở về tiếp tục công tác tại Viện Quân y 103 và được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm bộ môn nội dã chiến và CNK Máu – độc – xạ – bệnh nghề nghiệp  kiêm Chủ tịch Hội đồng Giám định bệnh nghề nghiệp Bộ Quốc phòng. Năm 1992, Viện Quân y 108 có kế hoạch thành lập khoa Máu ung thư (nay là khoa A6), TS.BS Trần Minh Vịnh được điều động về công tác tại đây để chuẩn bị thành lập khoa Máu ung thư và được thành lập vào năm 2000.

Kết hợp Đông – Tây Y trong nghiên cứu khoa học và chữa bệnh

Được thừa hưởng kiến thức Đông y gia truyền từ nhiều đời, lại được đào tạo bài bản với những kiến thức Tây y hiện đại và tham gia nghiên cứu khoa học tại Viện Quân y 103, Viện Quân y 108, trong nhiều năm qua TS Trần Minh Vịnh dày công nghiên cứu vận dụng Đông – Tây y kết hợp. Ngay trong thời gian học tập và nghiên cứu tại Ấn Độ và Cộng hòa Liên bang Đức, ông khiến đồng nghiệp phải ngạc nhiên với phương pháp Đông – Tây y kết hợp thông qua những bài thuốc, vị thuốc mà ông đã dày công nghiên cứu. Có thể kể đến các đề tài nghiên cứu tiêu biểu như: “Nghiên cứu các vị thuốc đông y thuộc thuốc lý huyết (cầm máu, đông máu)” (1976): chọn lọc bài thuốc cầm máu với thuốc TCD (Trắc bách diệp, Cỏ nhọ nồi, Đương quy) tác dụng cầm máu đã được dùng cho bệnh nhân ở Viện 103 và đã công bố trên Đài Tiếng nói Việt Nam, báo Nhân dân, báo Quân đội nhân dân; “Nghiên cứ tác dụng cầm máu của Đại kế (Ô rô cạn, mọc nhiều ở miền Trung Việt Nam) (1977 – 1978). Bài thuốc này được ông đặt tên là CM1(Có nghĩa là cầm máu tiên phát) có tác dụng tốt trong trường hợp rong kinh, chảy máu tại chỗ, chống nhiễm trùng bội nhiễm; “Nghiên cứu thuốc cầm máu thứ phát do tăng đông máu quá mức, rối loạn đông máu do nhiều căn nguyên: trong bệnh máu, ung thư máu, thiếu máu tan máu, rắn độc cắn,…”, (1984 – 1986). Đặt tên là Hoạt huyết CM2 trong cụm đề tài thuộc vấn đề 7 – chương trình A; “Nghiên cứu thuốc Hoạt huyết CM2 dạng cao lỏng trong phòng và chữa bệnh phóng xạ” (1988 – 1990), (Đề tài cấp nhà nước 50B-02-03B và được tặng Bằng khen); “Nghiên cứu tác dụng thuốc Hoạt huyết CM3 dạng viên bao phim” (1995 – 1997); “Nghiên cứu công nghệ sản xuất thử nghiệm thuốc Hoạt huyết CM3” (1997 – 2000) (Dự án cấp Nhà nước); “Nghiên cứu sản xuất Hoạt huyết CM3 dạng viên nang mềm” 2012 – 2013…

Đặc biệt trong quá trình công tác tại các Viện Quân y 103 và 108, TS Trần Minh Vịnh đã có những nghiên cứu nổi bật về Đông dược. Thành công tiêu biểu đó là công trình nghiên cứu cấp Nhà nước mã số 50B-02-03B về “Thuốc hoạt huyết CM2” (dạng lỏng) do ông làm Chủ nhiệm. Đến nay thuốc hoạt huyết CM2 vẫn đang được sản xuất tại Viện Quân y 103 với công dụng điều trị thiểu năng tuần hoàn não, tụ máu sau tai nạn và phẫu thuật, cứu sống nhiều trường hợp bị các bệnh nguy hiểm gây tử vong cao như nhồi máu não, nghẽn tắc động mạch vành tim, rối loạn đông máu trong bệnh máu , viêm tắc mạch chi, Hội chứng đông máu rải rác trong lòng mạch… Không những thế qua nghiên cứu thực nghiệm trên thỏ với mô hình “ Đông máu rải rác trong lòng mạch” , một bệnh cảnh vừa chảy máu vừa tắc mạch và  trên người bệnh, TS Trần Minh Vịnh đã làm sáng tỏ cơ chế tác dụng của thuốc hành huyết, hoạt huyết qua các xét nghiệm đông máu (nội sinh và ngoại sinh), đánh giá sự ức chế hoạt hóa các yếu tố tiền đông và nồng độ fibrinogen trong máu – đây một thành công lớn nữa mà đề tài nghiên cứu đã mang lại cho nền y học Việt Nam. Trong quá trình nghiên cứu, một điều rất thú vị đã xuất hiện là đa số các vị thuốc hoạt huyết như đương quy, xuyên khung… các loại thuốc phá ứ như tô mộc, ngưu tất, ích mẫu… thường làm thời gian đông máu kéo dài. Ngược lại các vị thuốc chỉ huyết như đại kế, cỏ nhọ nồi, tóc rối… thời gian đông máu ngắn hơn. Qua khảo nghiệm, TS Trần Minh Vịnh nhận thấy rằng, sao tẩm các vị thuốc Đông dược khác nhau thì thời gian đông máu cũng khác nhau, trên cơ sở đó ông đã chọn được phụ liệu tẩm và cách sao tẩm thích hợp. Vấn đề còn lại là hợp vị toàn bài thuốc hoạt huyết như thế nào để có hiệu quả cao nhất. Kết quả nghiên cứu đã được PGS.TS Phan Trọng Khoa – Chủ nhiệm Bộ môn Dược lý, Học viện Quân y 103 nhận xét: “Lần đầu tiên một bài thuốc Đông y đã có các chỉ tiêu sinh hóa đánh giá chất lượng thuốc”.

Tuy vậy, nhưng lòng ông vẫn chưa yên bởi điều trăn trở lúc này là điều kiện bảo quản như thế nào để mang lại nhiều tiện ích nhất cho người bệnh. TS Trần Minh Vịnh lại tiếp tục đi nghiên cứu chuyển từ dạng thuốc nước sang dạng thuốc viên hiện đại với đề tài “Công nghệ sản xuất hoạt huyết CM3” do ông làm Chủ nhiệm và đã tiến hành thành công. Hiện nay, các loại thuốc viên bao phim, viên nang… đang được lưu hành trong toàn quốc với chất lượng tốt. Thành phẩm thuốc Hoạt huyết CM3 (với 3 tác dụng chính: Lưu thông máu – Phá ứ – Cầm máu) đã được tiến hành nghiên cứu trên hàng trăm người bệnh với các  bệnh cảnh khác nhau do nhiều nguyên nhân gây ra. Thành công ngoài mong đợi là Hoạt huyết CM3 đạt hiệu quả cao và không có tác dụng phụ dù dùng liều cao. Đề tài nghiên cứu đã được Hội đồng nghiệm thu đánh giá cao: “Phương hướng phát triển của đề tài Thuốc Hoạt huyết đúng hướng của Y dược hiện nay. Thuốc Hoạt huyết CM3 đã đạt được 2 mục tiêu: An toàn và hiệu quả lâm sàng”.